از امام صادق علیه السلام درباره آیه «قد افلح من تزکی» (رستگار شد کسی که زکات داد) س?ال شد. فرمودند: یعنی کسی که زکات فطریه اش را بپردازد.

بحار الانوار 90/348

بعد از اثبات حلول ماه شوال می توان زکات فطره را کنار گذاشت و کسی که می خواهد نماز عید فطر ‏بخواند باید احتیاطاً قبل از نماز زکاتش را پرداخت کرده باشد. اما اگر قصد ندارد نماز عید را بجا آورد تا ‏اذان ظهر روز عید فرصت دارد تا زکاتش را بپردازد.‏

یکی از واجبات مالی که در هر سال بعد از اتمام ماه مبارک رمضان واجب می شود پرداخت «زکات فطره» است. در این مقاله برخی احکام در خصوص زکات فطره، از جمله فطریه میهمان در شب عید فطر، مقدار زکات فطره و مصرف آن بیان می شود.

ـ مادر: بچه ها یه خبر! دایی حمید زنگ زده و برای افطار دعوت کرده که بریم خونشون.

ــ هادی: وای چه خبر خوبی!

ــ هدی: مامان میشه امشب خونه دایی بمونیم و فردا با هم بریم نماز عید فطر؟

ــ مادر: اگه پدرتون موافق باشه من هم موافقم.

ــ پدر: منم موافقم. حتی می تونیم بعد از افطار همراه دایی حمید و زن دایی و بچه هاشون بریم خونه مامان بزرگ و بابا بزرگ که شب عید کنار اونها باشیم. فردا صبح هم همه با هم میریم برای نماز عید فطر.

ــ هادی: من که با نظر بابا موافقم.

ــ هدی: من و هادی همیشه با مهمانی رفتن موافقیم!

ــ مادر: فقط یه مشکلی هست!

ــ پدر: چه مشکلی؟

ــ مادر: تکلیف فطریه چی میشه؟ اگر امشب مهمان باشیم فطریه ما رو کی باید پرداخت کنه؟

ــ هادی: مامان جون فطریه چی هست؟

ــ مادر: عزیزم فطریه یکی از واجبات مالی هست که در هر سال بعد از اینکه ماه رمضان تمام میشه باید مقداری از همون غذایی که بیشتر مصرف کردیم و یا پول اون رو به فقرا پرداخت کنیم.

ــ پدر: طبق نظر مرجع تقلیدی که من از ایشان تقلید می کنم با یک شب، مهمان نان خور محسوب نمیشه. اما برخی مراجع می‌گویند همین‌که میهمان غروب آخر ماه رمضان یعنی شب عید فطر و با رضایت صاحب‌خانه به خانه وی رفته است و غذا می‌خورد، با همان یک وعده، فطریه‌اش از سوی صاحب‌خانه پرداخت شود و برخی معتقدند خود فرد، فطریه اش را پرداخت کند.

ــ هدی: باباجون من فطریه ام را باید چطوری بدم؟

ــ پدر: دخترم نیازی نیست شما چیزی پرداخت کنی. دادن فطریه بر عهده سرپرست خانواده است و من باید فطریه اعضای خانواده را پرداخت کنم.

ــ مادر: امسال ما غذاهایی که مصرف می کردیم بیشتر همراه با نان بوده. پس باید ملاک پرداخت زکات فطره ما گندم و نان باشه.

ــ پدر: بله برای هر نفر یک صاع که سه کیلو گندم میشه باید در نظر بگیریم. یعنی ما که 5 نفر هستیم میشه 15 کیلوگرم. البته می توانیم بجای اینکه خود گندم رو به فقیر بدهیم معادل پول آن را پرداخت کنیم.

ــ هادی: باباجون مگه باید برای خواهر کوچولومون هم که تازه به دنیا اومده فطریه بدیم.

ــ پدر: بله پسرم. حتی اگر نوزاد قبل از غروب آفتاب آخرین روز ماه رمضان هم به دنیا آمده باشه پرداخت زکات فطره اش بر عهده سرپرستش است.

ــ مادر: تا چه زمانی فرصت داریم که فطریه رو پرداخت کنیم؟

ــ پدر: بعد از اثبات حلول ماه شوال می توان آن را کنار گذاشت و کسی که می خواهد نماز عید فطر بخواند باید احتیاطاً قبل از نماز زکاتش را پرداخت کرده باشد. اما اگر قصد ندارد نماز عید را بجا آورد تا اذان ظهر روز عید فرصت دارد تا زکاتش را بپردازد.

ــ مادر: حالا اگر کسی تا اون موقع هم پرداخت نکرد چطور؟

ــ پدر: در این صورت باید اولین وقت ممکن پرداخت کند ولی نیت اداء یا قضا نکند.

ــ هادی و هدی: مامان جون! باباجون ما دوتا حاضریم!

ــ مادر: به به! چقدر سریع آماده شدید؟! کاش موقع درس خوندن و مشق نوشتن هم به این سرعت عمل می کردین!!

-------------------------------------------------------------------------

نظر مراجع و آیات عظام تقلید در مورد فطره مهمان در شب عید فطر:

ــ حضرت امام خمینی(ره):

فطره مهمانی که قبل از غروب شب عید فطر با رضایت میزبان وارد شده و نان خور حساب شود بر میزبان واجب است.

ــ آیة الله خوئی(ره):

اگر کسی را [فقط] شب عید فطر دعوت کنند هرچند پیش از غروب بیایند فطره اش بر میزبان واجب نیست. استفتائات، س607

ــ آیات عظام گلپایگانی، ‌صافی:

اگر [مهمان] پیش از مغرب وارد شود و بگویند امشب نان او را داده - هرچند نان خور حساب نشود- [بر میزبان] واجب است.

ــ آیة الله اراکی (ره):

فطره مهمان بر عهده میزبان است هرچند در غیر منزل همچون حسینیه یا مسجد افطاری دهد. استفتائات ص79

ــ آیة الله تبریزی (ره):

اگر مهمان غذا می خورد و می رود [فطره اش] بر عهده خودش می باشد ولی اگر نان خور حساب شود یعنی آن شب یا چند روز آنجا می ماند بر میزبان است. استفتائات جدید،‌ ج2،‌ س 683

ــ آیة الله خامنه ای (دام ظله):

با یک شب [مهمان]‌ نان خور حساب نمی شود.

ــ آیة الله فاضل لنکرانی (ره):

به مجرد صرف یک افطاری [فطره بر میزبان]‌ واجب نیست.

ــ آیة الله بهجت (ره):

اگر [مهمان] پیش از برآمدن هلال ماه شوال برای خوردن غذا آمده باشد - ولو بعدا نتواند غذا صرف کند - [فطره اش بر میزبان] واجب است.

ــ آیة الله سیستانی (دام ظله):

اگر [مهمان] شب نزد [میزبان]‌ بماند و نان خور - هرچند موقتا - حساب شود؛ [فطره اش بر میزبان] واجب است.

ــ آیة الله مکارم شیرازی (دام ظله):

اگر [میهمان] فقط برای شب عید دعوت شده؛ [فطره اش بر میزبان] واجب نیست.

ـ آیة الله شبیری زنجانی (دام ظله):

اگر [مهمان] بنا داشته باشد مدتی طولانی مهمان باشد - به طوریکه بدون هیچ قیدی نان خور به شمار آید - [فطره اش بر میزبان]‌ واجب است، ولی اگر تنها همان شب بیاید واجب نیست.

ــ آیة الله نوری همدانی (دام ظله):‌

اگر میزبان شب عید فطر - در خانه،‌ مسجد، سالنهای پذیرایی یا هر جای دیگر- طعام دهد، فطره هم بر عهده اوست. استفتائات س 246

ــ آیة الله وحید خراسانی (دام ظله):

فطره میهمانی که پیش از غروب شب عید فطر با رضایت صاحبخانه وارد شده و در وقت وجوب زکات فطره نان خور او حساب می شود،‌ بر [میزبان]  واجب است.

ــ آیة الله مظاهری (دام ظله):

زکات فطره مهمان بر میزبان واجب نیست،‌ خواه با رضایت میزبان آمده باشد یا بدون رضایت،‌ پیش از غروب آمده باشد یا بعد از غروب.

ــ آیة الله سبحانی (دام ظله):

فطره مهمانی که پیش از غروب شب عید فطر با رضایت صاحبخانه وارد شده و عرفا نان خور [میزبان]‌ حساب می شود بر [میزبان] واجب است.