چون معاد هم جنبه" روحانى" دارد و هم" جسمانى" نعمتهاى بهشتى نیز هر دو جنبه را دارند، تا جامعیت آنها حاصل شود، و هر کس به اندازه استعداد و شایستگیش بتواند از آنها بهره گیرد.
ویژگى نعمتهاى بهشتى
وَ بَشِّرِ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أَنَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ کُلَّما رُزِقُوا مِنْها مِنْ ثَمَرَةٍ رِزْقاً قالُوا هذَا الَّذِی رُزِقْنا مِنْ قَبْلُ وَ أُتُوا بِهِ مُتَشابِهاً وَ لَهُمْ فِیها أَزْواجٌ مُطَهَّرَةٌ وَ هُمْ فِیها خالِدُونَ (بقره 25)
و کسانى را که ایمان آورده و کارهاى شایسته انجام دادهاند، مژده بده که برایشان باغهایى است که نهرها از پاى (درختان) آن جارى است، هر گاه میوهاى از آن (باغها) به آنان روزى شود، گویند: این همان است که قبلًا نیز روزى ما بوده، در حالى که همانند آن نعمتها به ایشان داده شده است (نه خود آنها) و براى آنان در بهشت همسرانى پاک و پاکیزه است و در آنجا جاودانهاند.
ایمان و عمل در آیه
در قرآن، معمولًا ایمان و عمل صالح در کنار هم مطرح شده است، ولى ایمان بر عمل صالح مقدم قرار گرفته است. آرى، اگر اتاقى از درون نورانى شد، شعاع این نور از روزنه و پنجرهها بیرون خواهد زد. ایمان، درونِ انسان را نورانى و قلب نورانى، تمام کارهاى انسان را نورانى مىکند. برکات ایمان و عمل صالح بسیار است که در آیات قرآن به آنها اشاره شده است.
در سوره طلاق آیه 11 مىخوانیم: وَ مَنْ یُؤْمِنْ بِاللَّهِ وَ یَعْمَلْ صالِحاً یُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِینَ فِیها أَبَداً:" آن کس که به خدا ایمان آورد و عمل صالح انجام دهد، او را وارد باغهایى از بهشت خواهد ساخت که از زیر درختانش نهرها جارى است، همیشه در آن خواهند ماند".
و در سوره نور آیه 55 مىخوانیم وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْأَرْضِ:" خداوند وعده داده است به افرادى که ایمان آورند و عمل صالح انجام دهند آنها را خلفاى روى زمین قرار دهد"!
اصولا ایمان همچون ریشه است و عمل صالح، میوه آن، وجود میوه شیرین دلیل بر سلامت ریشه است، و وجود ریشه سالم سبب پرورش میوههاى مفید.
چون معاد هم جنبه" روحانى" دارد و هم" جسمانى" نعمتهاى بهشتى نیز هر دو جنبه را دارند، تا جامعیت آنها حاصل شود، و هر کس به اندازه استعداد و شایستگیش بتواند از آنها بهره گیرد.
ویژگى نعمتهاى بهشتى
وَ بَشِّرِ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أَنَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ کُلَّما رُزِقُوا مِنْها مِنْ ثَمَرَةٍ رِزْقاً قالُوا هذَا الَّذِی رُزِقْنا مِنْ قَبْلُ وَ أُتُوا بِهِ مُتَشابِهاً وَ لَهُمْ فِیها أَزْواجٌ مُطَهَّرَةٌ وَ هُمْ فِیها خالِدُونَ (بقره 25)
و کسانى را که ایمان آورده و کارهاى شایسته انجام دادهاند، مژده بده که برایشان باغهایى است که نهرها از پاى (درختان) آن جارى است، هر گاه میوهاى از آن (باغها) به آنان روزى شود، گویند: این همان است که قبلًا نیز روزى ما بوده، در حالى که همانند آن نعمتها به ایشان داده شده است (نه خود آنها) و براى آنان در بهشت همسرانى پاک و پاکیزه است و در آنجا جاودانهاند.
ایمان و عمل در آیه
در قرآن، معمولًا ایمان و عمل صالح در کنار هم مطرح شده است، ولى ایمان بر عمل صالح مقدم قرار گرفته است. آرى، اگر اتاقى از درون نورانى شد، شعاع این نور از روزنه و پنجرهها بیرون خواهد زد. ایمان، درونِ انسان را نورانى و قلب نورانى، تمام کارهاى انسان را نورانى مىکند. برکات ایمان و عمل صالح بسیار است که در آیات قرآن به آنها اشاره شده است.
در سوره طلاق آیه 11 مىخوانیم: وَ مَنْ یُؤْمِنْ بِاللَّهِ وَ یَعْمَلْ صالِحاً یُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِینَ فِیها أَبَداً:" آن کس که به خدا ایمان آورد و عمل صالح انجام دهد، او را وارد باغهایى از بهشت خواهد ساخت که از زیر درختانش نهرها جارى است، همیشه در آن خواهند ماند".
و در سوره نور آیه 55 مىخوانیم وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْأَرْضِ:" خداوند وعده داده است به افرادى که ایمان آورند و عمل صالح انجام دهند آنها را خلفاى روى زمین قرار دهد"!
اصولا ایمان همچون ریشه است و عمل صالح، میوه آن، وجود میوه شیرین دلیل بر سلامت ریشه است، و وجود ریشه سالم سبب پرورش میوههاى مفید.
ممکن است افراد بىایمان گه گاه عمل صالحى انجام دهند، ولى مسلما همیشگى نخواهد بود آنچه عمل صالح را تضمین مىکند ایمانى است که در اعماق وجود انسان ریشه دوانده باشد و با آن احساس مسئولیت کند.
نکته ای در مورد کلمه «مُتَشابِهاً» در این آیه
شاید مراد از «مُتَشابِهاً» این باشد که بهشتیان در نگاه اوّل، میوهها را مانند میوههاى دنیوى مىبینند و مىگویند: شبیه همان است که در دنیا خورده بودیم، لکن بعد از خوردن مىفهمند که طعم و لذّت تازهاى دارد. و شاید مراد این باشد که میوههایى به آنان داده مىشود که همه از نظر خوبى و زیبایى و خوش عطرى یکسانند و مانند میوههاى دنیا درجه یک، دو و سه ندارد.
همسران پاک
جالب اینکه تنها وصفى که براى همسران بهشتى در این آیه بیان شده وصف" مطهرة" (پاک و پاکیزه) است و این اشارهاى است به اینکه: اولین و مهمترین شرط همسر، پاکى و پاکیزگى است، و غیر از آن همه تحت الشعاع آن قرار دارد، حدیث معروفى که از پیامبر (صلی الله علیه و آله) نقل شده نیز این حقیقت را روشن مىکند : ایاکم و خضراء الدمن قیل یا رسول اللَّه! و ما خضراء الدمن؟ قال المرأة الحسناء فى منبت السوء!:" از گیاهان سرسبزى که بر مزبلهها مىروید بپرهیزید! عرض کردند: اى پیامبر! منظور شما از این گیاهان چیست؟ فرمود: زن زیبایى است که در خانواده آلودهاى پرورش یافته" (وسائل الشیعه جلد 14 صفحه 19)
همسران بهشتى دو نوع هستند:
الف: یکى حور العین که همچون لؤلؤ و باکره هستند و در همان عالم آفریده مىشوند. «أَنْشَأْناهُنَّ إِنْشاءً»ب: همسران مؤمن دنیایى که با چهرهاى زیبا در کنار همسرانشان قرار مىگیرند.
«وَ مَنْ صَلَحَ مِنْ آبائِهِمْ وَ أَزْواجِهِمْ» (رعد، 13)
از امام صادق علیه السلام دربارهى ازواج مطهّره سؤال شد، فرمودند:
همسران بهشتى آلوده به حیض و حدث نمىشوند. (تفسیر راهنما و دُرّ المنثور)
نعمتهاى مادى و معنوى در بهشت
گرچه در بسیارى از آیات قرآن، سخن از نعمت هاى مادى بهشت است مانند: باغ هایى که نهرهاى آب جارى از زیر درختان آن در حرکت است، قصرها، همسران پاکیزه، میوههاى رنگارنگ، یاران همرنگ و مانند آن.
ولى در کنار این نعمت ها اشاره به نعمت هاى معنوى مهم ترى نیز شده است که ارزیابى عظمت آنها با مقیاس هاى ما امکانپذیر نیست، مثلا در آیه 72 توبه مىخوانیم:
وَعَدَ اللَّهُ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِناتِ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِینَ فِیها وَ مَساکِنَ طَیِّبَةً فِی جَنَّاتِ عَدْنٍ وَ رِضْوانٌ مِنَ اللَّهِ أَکْبَرُ ذلِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ:
"خداوند به مردان و زنان با ایمان، باغهایى از بهشت وعده داده که از زیر درختانش نهرها جارى است، جاودانه در آن خواهند بود، و مسکنهاى پاکیزه در این بهشت جاودان دارند، همچنین خشنودى پروردگار که از همه اینها بالاتر است و این است رستگارى بزرگ".
و در آیه 8 سوره" بینة" بعد از ذکر نعمتهاى مادى بهشت مىخوانیم:
رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ:" خداوند از آنها خشنود است و آنها نیز از خدا خشنودند".
و به راستى اگر کسى به آن مقام برسد که احساس کند خدا از او راضى است و او هم از خدا راضى، همه لذات دیگر را از یاد خواهد برد، تنها به او دل مىبندد، و به غیر او نمىاندیشد، و این لذتى است روحانى که با هیچ زبان و بیانى قابل توصیف نیست.
کوتاه سخن اینکه چون معاد هم جنبه" روحانى" دارد و هم" جسمانى" نعمتهاى بهشتى نیز هر دو جنبه را دارند، تا جامعیت آنها حاصل شود، و هر کس به اندازه استعداد و شایستگیش بتواند از آنها بهره گیرد.
پیامهای آیه
1ـ مژده و بشارت همراه با هشدار و اخطار (در آیه قبل) یکى از اصول تربیت است.«فَاتَّقُوا النَّارَ» «وَ بَشِّرِ الَّذِینَ آمَنُوا»
2ـ ایمان قلبى باید توأم با اعمال صالح باشد. «آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ»
3ـ انجام همهى کارهاى صالح و شایسته، کارساز است، نه بعضى از آنها. «عَمِلُوا الصَّالِحاتِ» (الصالحات) هم جمع است وهم (الف و لام) دارد که به معناى همه کارهاى خوب است.
4ـ کارهاى شایسته و صالح، در صورتى ارزش دارد که برخاسته از ایمان باشد، نه تمایلات شخصى و جاذبههاى اجتماعى. اوّل«آمَنُوا» بعد «عَمِلُوا الصَّالِحاتِ»
5ـ محرومیتهایى که مؤمن به جهت رعایت حرام و حلال در این دنیا مىبیند، در آخرت جبران مىشود. «رُزِقُوا»
6ـ ما در دنیا نگرانِ از دست دادن نعمتها هستیم، امّا در آخرت این نگرانى نیست. «وَ هُمْ فِیها خالِدُونَ»
7ـ آشنایى با سابقهى نعمتها، بر لذّت کامیابى مىافزاید.(مثلا سخنان کسى را که مىشناسیم در رادیو و تلویزیون با عشق و علاقه گوش مىدهیم و یا عکس جاهایى که قبلا آنجا رفتهایم با علاقه بیشتری نگاه مىکنیم.)«رُزِقْنا مِنْ قَبْلُ»
8 ـ همسران بهشتى نیز پاکیزهاند. «أَزْواجٌ مُطَهَّرَةٌ»
منابع:
1- تفسیر نورج1
2- تفسیر نمونه ج1
3- وسائل الشیعه جلد 14
4- تفسیر راهنما
5- تفسیر دُرّ المنثور
